Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde de şehir için kullanılan adlardan birisi de "Kostantiniyye"’dir.^[31]

Ancak, bazı dönemlerde Osmanlı yetkilileri kent için diğer adlardan yanaydı. Hem kent için hem de Osmanlı hükûmetini tanımlamak ve diplomatik yazışmalar için özellikle bu yüceltici adlar eş anlamlı kullanılırdı ve teşvik edilirdi:

• Dersaadet (Arapça: در سعادت, "Mutluluk Kapısı")
• Derâliye (Arapça: در عاليه, "Yüce Kapı")
• Bâb-ı Âli (Arapça: باب عالی, "Yüce Kapı")
• Pâyitaht (Farsça: پایتخت, "Tahtın Ayağı" veya "Başkent")
• Asitane (Farsça: آستانه, "Devletin Eşiği").

İslambol

Tarihte şehir için kullanılan adlar içinde İslambol, dar kullanım alanına sahip olsa da kayıtlarda görülen adlardandır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde "Kostantiniyye" adıyla beraber birçok cildinde söz konusu "İslambol" (اسلامبول) kelimesi de kullanılmıştır. Söz konusu seyahatnamede bu ad, diğer adlardan daha yoğun bir kullanıma sahiptir.^[32] Halk etimolojisiörneklerinden biridir.

Genel tarih

İstanbul, yerleşim tarihi son yapılan Yenikapı'daki kazılarla bulunan liman doğrultusunda 8500 yıl, kentsel tarihi yaklaşık 3.000, başkentlik tarihi 1600 yıla kadar uzanan Avrupa ile Asya kıtalarının kesiştiği noktada bulunan bir dünya kentidir.^[36] Şehir çağlar boyunca farklı uygarlık ve kültürlere ev sahipliği yapmış, yüzyıllar boyu çeşitli din, dil ve ırktan insanların bir arada yaşadığı kozmopolit ve metropolit yapısını korumuş ve tarihsel süreçte eşsiz bir mozaik hâlini almıştır. Uzun zaman dilimleri boyunca her alanda merkez olmayı ve iktidarda kalmayı başaran dünyadaki ender yerleşim yerlerinden biri olan İstanbul geçmişten günümüze bir dünya başkentidir.

İstanbul'un tarihi ana hatlarıyla beş büyük döneme ayrılabilir:

• Tarih öncesi dönemi
• Byzantion dönemi
• Konstantinopolis dönemi
• Konstantiniyye dönemi
• İstanbul dönemi